Ons brein en stress

Als ik boven een was heb aangezet en weer naar beneden wil gaan, voel ik dat er iets niet klopt. Langzaam loop ik trede voor trede de trap af en ik ben op mijn hoede. De kinderen zijn nog bij de opvang, dus alleen mijn man is thuis. Eenmaal beneden doe ik de deur van de huiskamer open en dan gebeurt het…

BOE!

Mijn man stond om de hoek van de deur om mij de stuipen op het lijf te jagen. Dat is gelukt… Mijn hartslag schoot de lucht in, mijn adem stopte even en als een ninja sta ik klaar om mijzelf te verdedigen (niet gniffelen aub, het is géén fijn gevoel wat me hier overkomt). Het is één van mijn grootste stressbronnen, mijn man. Terwijl hij ongeveer in een slappe lach op de bank gevallen is, probeer ik mezelf weer bij elkaar te rapen. Oké, het aanzicht van mijn man die niet meer bijkomt van het lachen is aanstekelijk. Toch vond ik het helemaal niet zo grappig (op dat moment althans ).

Mijn reactie: verhoogde hartslag, adem die stopte en het direct ‘aan’ staan om te vechten (of vluchten) is een logische reactie op stress. Om je mee te nemen in hoe onze breinen effect hebben op stress, vertel ik je hier graag meer over.

Drie breindelen

Wij mensen hebben drie breindelen:

1. Het reptielenbrein
2. Het zoogdierenbrein
3. Het menselijk brein

Deze breinen hebben alle drie een andere werking.

Het reptielenbrein

Onze hersenstam, ook wel het reptielenbrein genoemd, is het oudste deel van ons brein. Dit brein wordt ook wel reptielenbrein genoemd, omdat het al miljoenen jaren oud is. Alle automatische processen worden hier geregeld, zoals ademhaling, hartslag en temperatuur. Dankzij dit breindeel trek jij je hand bijvoorbeeld terug als je deze verbrandt. Ook regelt dit brein de basisbehoeften als honger of dorst. Het reptielenbrein reageert instinctief en daarmee buiten je bewustzijn om. Op zich wel handig, dat je niet na hoeft te denken over je hartslag en ademhaling. Dit breindeel heeft een heel duidelijk en gericht doel: overleven. Mijn reptielenbrein heeft mijn man als gevaar opgemerkt, waardoor er alarm geslagen werd. De overlevingsstand gaat aan en vanuit dat alarm zijn er drie reacties mogelijk: vechten, vluchten of bevriezen. Met deze reactie ben je vast bekend.

Het zoogdierenbrein

Het lymbisch brein, ook wel het zoogdierenbrein genoemd, is het tweede hersengebied. Deze ligt als het ware om het reptielenbrein heen en is ontstaan door de evolutie van zoogdieren en is een aanvulling op het reptielenbrein. Hier worden emoties, gevoel, sociaal gedrag en motivatie geregeld. Het zoogdierenbrein koppelt eerdere ervaringen aan nieuwe belevingen en onthoudt wat je prettig vindt. Confrontatie of pijn wil dit breindeel het liefst vermijden. De focus ligt op de korte termijn en daardoor kies je bijvoorbeeld eerder voor € 100,- nu dan € 250,- over een jaar. Ook uitstelgedrag hangt samen met dit breindeel.

Het menselijk brein

Het derde en nieuwste deel van het brein wordt ook wel het menselijk brein of de neocortex genoemd. Dit gedeelte van het brein ligt om het zoogdierenbrein heen en zorgt voor je ratio, oftewel je ‘gezonde verstand’. Taal, denken, leren en logica wordt hier aangestuurd, de cognitieve processen. Het leggen van verbanden, vooruit denken en problemen oplossen gebeuren vanuit dit deel van het brein. Dankzij dit brein zijn we gaan communiceren in de vorm van taal. Beslissingen die genomen worden vanuit de eerste twee breinen, worden in dit breindeel heroverwogen. Zo kun je je bijvoorbeeld indenken dat het schreeuwen tegen een collega (mogelijk je eerste impuls als er zich iets voordoet op het werk) niet een goede oplossing is. Ten opzichte van de andere twee breindelen, is de neocortex een relatief zwak systeem. Als er stress is, legt dit systeem het af tegen het sterkere reptielen- en zoogdierenbrein. Het emotionele brein heeft als het ware de overhand als er stress is ten opzichte van het rationele brein.

Stress door de breinen

Wanneer je stress ervaart, zal de amygdala alarm slaan. De amygdala is onderdeel van het zoogdierenbrein en is betrokken bij het verwerken en opslaan van informatie bij emotionele gebeurtenissen. Bij stress zal de amygdala de aanmaak van onder andere adrenaline en cortisol verhogen. Vanuit stress reageer je heel instinctief, als een reptiel, daar kun je niets aan doen. Als je merkt dat je in een situatie bent beland, waarbij je instinctief reageert, haal dan een paar keer diep adem. Ondanks het gevoel van stress, heb je altijd een keuze: handel je ernaar of niet?

Wat kun je doen als je chronische stress ervaart?

• Kom in beweging en maak een wandeling, liefst in de natuur. Alleen al kijken naar natuur heeft een rustgevend effect.
• Luister naar muziek.
• Zorg voor goede slaap.
• Maak gebruik van sociale steun uit je omgeving.

Deze activiteiten hebben een gunstig effect op de hersenen en op de stress die is veroorzaakt.

Bronnen: Brain Balance – Charlotte Labee en Van Uitgeblust naar Energiek - Annita Rogier